لاستیک سایی یا لاستیک سابی به خوبی وضعیت سیستم تعلیق خودرو را به ما نشان می دهد. به خصوص در مورد تنظیم صحیح و یا ناصحیح زوایای فرمان، تورم لاستیک و قسمت های مختلف می تواند نشانه های خوبی ارائه دهد. همان طور که می دانیم تایرها مستقیماً با جاده در ارتباط هستند و یکی از مهم ترین اجزای خودرو هستند؛ بنابراین بازدید دوره ای و رسیدگی به آن ها اهمیت زیادی دارد. مانند باقی اجزای خودرو با رسیدگی به موقع از گسترش عیوب لاستیک های گران قیمت نیز می توان جلوگیری نمود. در ادامه با انواع فرم های لاستیک سایی و دلایل به وجود آمدن آن ها آشنا خواهیم شد.
پیش از مطالعه از شما دعوت میکنم تا دسته بندی انواع تایر را مشاهده نمایید.
انواع فرم های لاستیک سایی و دلایل به وجود آمدن آن ها
لاستیک پرباد (لاستیک سابی در وسط تایر)
لاستیک سایی در وسط الگوی تایر نشان دهنده زیاد بودن باد تایر در قسمت مرکزی آن است. فشار زیاد در این قسمت موجب تماس بیش از اندازه بخش مرکزی تایر و تحمل تمام بار وارده و در نتیجه سایش بیش از اندازه در این قسمت می شود.
لاستیک کم باد (لاستیک سایی در کناره ها)
سایش لاستیک در کناره ها نشان دهنده کم باد بودن بیش از حد توصیه شده برای لاستیک مورد نظر است. وقتی تایر کم باد باشد سطح تماس تایر با جاده و بار وارده بیش از حد می شود که به کناره های تایر منتقل می شود.
تیز شدن لبه تایر (تیز شدن دندانه ها)
نشانه زاویه Toe (همگرایی و واگرایی) که بیش از اندازه مثبت یا منفی است خراش یا تیزی لبه تایرها می باشد که می توان به وسیله دست کشیدن روی کناره دندانه یا هر شیار متوجه آن شد.
لبه تیز داخل یک دندانه نشان دهنده زاویه تواین (همگرایی) بیش از حد است. همچنین لبه تیز بیرون یک دندانه نشان دهنده واگرایی بیش از اندازه است.
به خاطر این که تغییر زوایای کمبر و کستر تنظیم زاویه Toe (همگرایی و واگرایی) فرمان را تحت تاثیر قرار می دهند، Toe همیشه آخرین زاویه ای است که در عملیات میزان فرمان تنظیم می شود.
هرگونه تغییر در زوایای کمبر و کستر بلافاصله زاویه Toe را تغییر می دهد. هندسه زاویه Toe به شدت با تغییر ارتفاع فنرها و سیستم تعلیق تحت تاثیر قرار می گیرد.
برآمدگی و تورفتگی روی سطح تایر (پله شدن لاستیک)
پله شدن لاستیک روی سطح آج های لاستیک نشان دهنده سیستم فنربندی معیوب یا خراب است. کمک فنرهای معیوب و یا برهم خوردن بالانس تایرها نیز می توانند منجر به پله شدن لاستیک شوند؛ اما پله شدن لاستیک ها همیشه در جاهای مختلف نمایان می شوند.
کمک فنرها و استرات ها مجرم اصلی هستند چرا که تامین کننده نیروی رو به پایین جهت کنترل حرکت تایرها هستند. وقتی تایرها بیش از اندازه حرکت داشته باشند پله شدن روی آن ها نمایان می شود. ضمن این که کمبود حرکت نیز از عوامل ایجاد کننده چنین شرایطی است.
لبه بیرونی تایرها
با این که امروزه لاستیک سایی لبه بیرونی تایرها بسیار کم پیش می آید ولی ممکن است اتفاق بیافتد. زوایای کمبر مثبت، کستر و Toe می توانند باعث سایش لبه خارجی تایر شوند. اگر در فقط یک طرف لاستیک سابی مشاهده شد زوایای thrust and setback باید بررسی شوند.
لاستیک سایی در لبه داخلی تایرها
لاستیک سایی در لبه داخلی تایرها رایج ترین نوع لاستیک سایی است که تعمیرکاران با آن مواجه می شوند. زوایای مقصر در این نوع سایش Toe و کمبر منفی هستند. همچنین سه عامل دیگر نیز می توانند در این نوع لاستیک سابی موثر باشند: ۱- بوش ها، ۲- فنرها و ۳- حمل بار.
۱- بوش های لاستیکی (بوش طبق)
ازن، آب و هوای بد و دیگر مشکلات اتمسفر می توانند بوش های لاستیکی را خراب کنند و زوایای فرمان رو تغییر بدهند.
بعضی از خودروها در بازوهای کنترلی فنربندی عقب خود دارای بوش های هیدرولیکی هستند. برخی از این بوش ها در صورت خرابی دچار نشتی می شوند.
وقتی یکی از بوش ها معیوب شود حرکات اضافه باعث واگرایی چرخ ها و منفی شدن زاویه کمبر می شود.
۲- فنرها (برگی، لول و اهرم پیچشی)
با منقبض و منبسط شدن سیستم تعلیق و جلوبندی تنظیم زوایای فرمان تغییر می کنند. مهندسان (طراحی فنی خودرو) این زوایا را برای دستیابی به بهینه ترین هندلینگ (قابلیت هدایت) و کم ترین لاستیک سایی تنظیم می کنند.
اگر فنری دیگر قابلیت نگهداری خودرو را نداشته باشد زوایای فرمان تحت فشار قرار می گیرند. بیش تر مهندسین تنظیم واگرا Toe out را برای زمانی که فنربندی عقب فشرده می شود در نظر می گیرند که باعث افزایش پایداری می شود.
فنرها از فلز (فولاد آلیاژی و در حرارت بالا شکل داده شده) ساخته شده اند، اما باز هم ممکن است دچار خستگی شوند. این امر برای همه فنرهای برگی (شمشی)، لول و اهرم پیچشی اتفاق می افتد.
اگر خودرویی مشاهده کردید که مشخصاً نیازمند تنظیم زاویه کمبر در دو چرخ روی همان اکسل است به دنبال اشکال در فنرها باشید.
۳- حمل بار
بارهایی که روی قسمت عقب خودرو وزن وارد می کنند باعث تغییر زوایای کمبر، کستر و Toe در جلو خودرو (و احتمالاً عقب) می شوند. زوایای کمبر و کستر در جلو مثبت می شوند. همچنین اگر خودرو شما دارای سیستم فنربندی مستقل در عقب خودرو باشد، زاویه کمبر منفی و زاویه Toe واگرا (Toe out) می شود. این امر منجر به لاستیک سابی در بخش بیرونی لاستیک جلو و در بخش داخلی لاستیک عقب می شود.
تصویر شماتیک زوایای فرمان خودرو
سخن پایانی
- به نشانگر لاستیک سایی موجود روی سطح آج های لاستیک دقت کنید و در صورت رسیدن به آخرین حد و یا سپری شدن ۶ سال از عمر لاستیک را با لاستیک نو تعویض کنید. (توصیه همه شرکت های معتبر سازنده لاستیک)
- بازدید دوره ای تایرهای خودرو را هرگز فراموش نکنید. در صورت لزوم باد هر چهار چرخ را تنظیم کنید.
- یک بار در ماه و قبل و بعد از سفرهای جاده ای تنظیم باد خودرو را چک کنید. چک کردن لاستیک زاپاس را هم از قلم نیاندازید.
- در فواصل ۸ الی ۱۰ هزار کیلومتر لاستیک ها را جابه جا و بالانس کنید.
- سطح آج تایرها را از لحاظ عدم وجود سنگ، شیشه و غیره بررسی کنید.
- پیشنهاد می شود برای بالابردن دانش فنی در مورد خودرو (( مقاله ای سی یو چیست ؟ )) را نیز مطالعه نمایید.